Histamina pełni w organizmie człowieka szereg kluczowych funkcji. Wywiera istotny wpływ na układ krążenia, układ oddechowy i pokarmowy oraz skórę. Odgrywa również ważną rolę, jako neuroprzekaźnik, w różnych czynnościach mózgu. Jest ważnym mediatorem reakcji zapalnych w organizmie, a uwolnienie histaminy jest istotnym czynnikiem wzmocnienia odpowiedzi immunologicznej typu komórkowego.
Endogenna histamina powstaje z aminokwasu histydyny przy udziale enzymu dekarboksylazy histydyny. Poza endogenną produkcją histaminy amina ta może być dostarczana do organizmu wraz z pożywieniem. Szczególnie dużą zawartością histaminy charakteryzują się produkty długo dojrzewające i fermentujące (drożdże, sery, wędliny), owoce morza, alkohol, pomidory, kakao i wiele innych artykułów spożywczych. Niektóre produkty poza znaczną zawartością histaminy stymulują również nadmierne jej uwalnianie z magazynów w ustroju, mowa tutaj o liberatorach histaminy. Należą do nich przyprawy, zioła, suszone owoce, a także liczna grupa dodatków spożywczych.
Jeżeli nasz organizm zmaga się z przewlekłymi stanami zapalnymi, inwazją patogenów czy chociażby candidą, histamina jest wydzielana nadmiernie, blokowany jest jej rozkład, co przy dodatkowej podaży tej aminy z produktów spożywczych, może doprowadzić do bardzo silnej reakcji przypominającej reakcję alergiczną. Objawy nietolerancji histaminy są bowiem łudząco podobne do odpowiedzi immunologicznej wywoływanej przez reakcję IgE zależną.
Dolegliwości, które pojawiają się w wyniku nietolerancji histaminy dotykają różnych obszarów organizmu. Dzieje się tak, ponieważ receptory histaminowe rozmieszczone są w wielu miejscach naszego ciała. Obserwowane objawy będące efektem zgromadzenia zbyt dużej ilości histaminy w ustroju, zazwyczaj dotyczą reakcji żołądkowo-jelitowych, płucnych, skórnych, ale również mogą dotyczyć innych obszarów ciała i przyjmować obraz kliniczny choroby przewlekłej.
Do najczęstszych dolegliwości będących skutkiem nietolerancji histaminy należą:
- Astma i inne schorzenia dróg oddechowych, z którymi równolegle może wystąpić katar, zatkany nos oraz kaszel.
- Niedociśnienie jako efekt rozszerzenia naczyń krwionośnych, opuchnięcia skóry, świąd i obrzęki.
- Choroby skóry – atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, pokrzywka, wysypki, obrzęki, pęcherze, zaczerwienia i świąd.
- Zaburzenia rytmu serca.
- Dolegliwości żołądkowo-jelitowe – uczucie pełności, biegunka, kolka, wzdęcia, parcie na stolec, miękki stolec, wymioty, rozproszone bóle brzucha i częstsze wypróżnienia.
- Migreny i bóle głowy.
- Zmęczenie i wyczerpanie.
- Zaburzenia snu.
Zdjęcie: waga szalkowa
Nietolerancja histaminy jest efektem nierównowagi między nagromadzoną histaminą oraz możliwościami organizmu do jej degradacji. Może zatem występować w dwóch przypadkach:
- w wyniku nadmiernej produkcji histaminy przez organizm,
- w sytuacja zaburzeń związanych z jej degradacją.
Przyczyn, które mogą wpływać na zaburzenie homeostazy między ilością histaminy znajdującą się w organizmie, a możliwościami jej degradacji może być kilka. Przyjrzyjmy im się.
Niedobór enzymu DAO i polimorfizm genu HNMT
Za rozkład histaminy odpowiadają dwie histaminazy:
- Oksydaza diaminowa (DAO) – enzym, którego niedobór powoduje zaburzenia metabolizmu histaminy. Najwięcej DAO produkują enterocyty błony śluzowej jelita cienkiego, dlatego też histamina degradowana jest głównie w jelicie a jego stan ma bezpośredni wpływ na ten proces. Wpływ na poziom DAO może mieć również nieprawidłowo pracująca wątroba np. w przypadku choroby alkoholowej, czy wirusowego zapalenia wątroby. Należy ponad to mieć na uwadze, że niedobory DAO mogą wynikać z niedoborów żelaza, witaminy C, witamin B6 oraz B12, miedzi lub wapnia.
- N-metylotransferaza histaminy (HNMT) – enzym inaktywujący histaminę, który może konwertować histaminę tylko w przestrzeni wewnątrzkomórkowej i odpowiada między innymi za degradacje histaminy w nabłonku oskrzelowym.
Histamina a stany zapalne
Nietolerancja histaminy może sięgać swoich początków do stanów zapalnych toczących się w organizmie. Dla przykładu choroby jelit tj. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy SIBO mogą być przyczyną zmniejszonej produkcji enzymu DAO, a w konsekwencji zaburzą prawidłowy metabolizm histaminy. Z drugiej strony stan zapalny jelit będzie dodatkowym katalizatorem uwalniania histaminy jako mediatora stanów zapalnych. Dokładając do tego dodatkową pulę histaminy pochodząca ze spożytych produktów możemy spodziewać się naprawdę poważnych objawów nietolerancji histaminy.
stan zapalny jelit à niedobór enzymu DAO à zaburzenia degradacji histaminy
stan zapalny jelit à uwalnianie histaminy w odpowiedzi na stan zapalny
Histamina a mikroflora jelitowa
Nadmiar histaminy w organizmie może być również spowodowany zaburzeniami w obrębie mikroflory jelitowej wywołanej przez przerosty bakterii takich jak Citrobacter freundii, Streptococcus thermophiles, Morganella morgani, Klebsiella pneumoniae, Enterobacter spp., Hafnia alvei, ale również niektóre ze szczepów gatunku Lacobacillus.
Problemem mogą być również bakterie produkujące ureazę, które rozkładają mocznik z powrotem do amoniaku. Należą do nich Enterobacteriae, Klebsiella spp., Escherichia coli, Serratia spp., Pseudomonas spp., Proteus spp., Staphylococcud aureu. Bakterie te oprócz produkcji ureazy są również producentami histaminy i dopaminy, które mogą podbijać poziom glutaminianu. Histamina może blokować przemiany dopaminy, co może doprowadzić do zwiększenia poziomu dopaminy w organizmie, a my możemy mieć problemy z rozdrażnieniem, problemy z koncentracją, z nadmierną ekscytacją, pobudzeniem, a nawet z agresją.
Histamina a metylacja
Nietolerancja histaminy – diagnostyka
- Poziom histaminy,
- określenie ilości enzymu diaminoksydazy (DAO).
Histamina jest substancją, której nie pozbędziemy się z poprzez obróbkę termiczną, nie wyczujemy jej węchem ani smakiem i jest obecna w prawie każdym produkcie spożywczym. W pojedynczych przypadkach nietolerancja histaminy może nawet zagrażać życiu. Zatrucie ryba to nic innego jak zatrucie histaminą i może mieć krytycznie niebezpieczny przebieg z poważnymi objawami tj. kołatanie serca, ból głowy, uczucie gorąca, zaczerwienienie ciała, szczególnie twarzy, obrzęk powiek, znaczne niedociśnienie i tachykardią. Opisywane powyżej objawy dotyczą małżeństwa, które zatruło się zepsutymi rybami należącymi do rodziny makrelowatych.
To w jaki sposób organizm manifestuje nietolerancję histaminy może symulować objawy alergii lub objawy wielu chorób. Ze względu na wielopłaszczyznowe objawy nietolerancja histaminy jest często niedoceniana, a jej objawy są błędnie interpretowane.
Mimo zauważalnej, typowej reakcji na spożyte pokarmy, żaden z testów na alergię nie wykazuje podwyższonej reaktywności na konkretne produkty spożywcze. Powoduje to problemy diagnostyczne a postawienie właściwej diagnozy, jaką jest nietolerancja histaminy, zazwyczaj jest długotrwałym procesem.
Źródła:
S. Nesterenko, Histamina a niebezpieczne alergeny, Wydawnictwo Vital, Białystok 2019
K. Buczyłko, Nie tylko alergeny: nietolerancja histaminy, Alergia 2016, 1: 35-38
k. Buczyłko, Zespół niedoboru diaminooksydazy nowe aspekty diagnostyki i leczenia. Alergia, 2017, 2; 27-32
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17490952/